مدیریت جهادی مظهر تفکر «کار نشد ندارد»
مدیریت جهادی غیر از آن مدیریت علمی نیست که براساس فرمولها و قوانین مطرح در دانش مدیریت پایهریزی شده است. فرق مدیریت جهادی، که از ترکیب اضافی (جهادی یا اسلامی) برخوردار است، با مدیریت مطلق در این است که ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ : يکشنبه 1397/07/01
در سالهای اخیر، یکی از کلیدواژههای اصلی دغدغهمندان قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران را میتوان تولید علوم انسانی بومی دانست؛ بُعدی از علم که شاکلهی هویت و فرهنگ ملل را در بر گرفته و نگاه و نگرش هر مکتب به جهان اطراف را رقم میزند. آنچه امروزه انسان را بیش از پیش به درک اهمیت این موضوع وامیدارد، افشای روزافزون مسمومیت ذاتی علوم انسانی رایج بهعنوان کالایی وارداتی و بومینشده از غرب است.
علم مدیریت نیز بهعنوان یکی از شاخههای اصلی علوم انسانی از گزند نگاه اومانیستی و صرفاً منفعتگرایانه و مادینگرانهی غرب مصون نمانده و نگاه غیرالهی حاکم بر پارادایمهای این حوزه، روزبهروز ناکارآمدی این ابزار را برای طراحی و تحقق جامعهی آرمانی لااقل در بُعد حکومتداری و نظامات اجتماعی، عیان میسازد.
مدیریت جهادی در واقع سبکی برخاسته از تفکر بومی و متناسب با مقتضیات فرهنگی و اجتماعی ماست که شاید در مکاتب دیگر، مدیریت هم تعالیم مشابهی داشته باشد، لیکن این تعالیم تکنیکی و تجربی است؛ یعنی شیوه و روش و مدل کار است که در جوامع انسانی تفاوت چندانی با هم ندارد، اما هر کدام از این سبکها، کاراییهای مختلفی دارند و شدت و ضعف اثر آنها در فرهنگهای متفاوت، فرق میکند. در فرهنگ ما، روحی حاکم بر این تکنیکهاست که موضوعیت دارد و آن روح حاکم نسخهی بومی ایرانی-اسلامی است که باید بدان توجه نمود و در مقایسات و بررسیها، از این نکته غفلت نکرد. حال با توجه به مباحث پیشین، میتوان مروری جزئیتر بر مؤلفههای اساسی فرهنگ و مدیریت جهادی داشت.
در فرهنگ ما، روحی حاکم بر این تکنیکهاست که موضوعیت دارد و آن روح حاکم نسخهی بومی ایرانی-اسلامی است که باید بدان توجه نمود و در مقایسات و بررسیها، از این نکته غفلت نکرد.
فرهنگ جهادی
فرهنگ جهادی یک مفهوم کلی است که از جمله مصادیق آن دینمحوری، ولایتمداری، ایثار و ازخودگذشتگی، مردمگرایی، ارزشمداری، انعطافپذیری، خودباوری، پویایی و مأموریتپذیری است. فرهنگ جهادی پدیدهای اسلامی است که با دو عامل پیدایش زمینهی وجود فقر و محرومیت و وقوع انقلاب عظیم اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی (ره)، با مأموریت توسعهی منطقهای در حوزهی روستایی و عشایری و با ظهور سربازان حضرت امام راحل، بیش از دو دهه در تاریخ اسلام و ایران، مجدداً فرصت تجلی پیدا کرده است و با تأکید بر شاخصههایی از قبیل دینمداری، ولایتمحوری، انعطافپذیری، پویایی، خودباوری، مردمگرایی، نهادینه کردن اخلاق و ارزشهای دینی در محیط کار، نوآوری، برتری داشتن صفت دینی بر سایر وجوه، آرمانگرایی در عین تمایل به واقعیتگرایی و عینیتگرایی، درک دقیق از زمان و مکان، ترکیب عناصر مادی و معنوی فرهنگ، نگاه خاص و حساسیت نسبت به مفاهیم برجسته و مهم دینی همچون شهامت و شهادت و تحولپذیری، چارچوبی جدید را در فرهنگ سازمانی ارائه داده است.مدیریت جهادی
مدیریت جهادی، یادگاری است گرانسنگ از دوران دفاع و حماسه که در آن، تهیه و تجهیز سرمایههای انسانی و مادی و برنامهریزی فعالیتها و انجام اقدامات، همه در فضایی برگرفته از آموزههای اصیل دینی صورت میگرفته است و مهمترین ویژگی آن، ذوب ارادهی انسان در ارادهی الهی بوده و البته نماد این امتزاج عاشقانه، فرمانبری آگاهانه از ولی امر یا ولی فقیه زمان است. لذا از مؤلفههای کلیدی مدیریت جهادی، عقل و عشق است. بهعبارتی مدیریت جهادی با بهرهگیری از ابزار علم و فناوری و همجهت با ارادهی الهی و براساس نقشهی الهی، به تمشیت امور میپردازد. پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تجارب دوران دفاع مقدس و سازندگی روستاها و صدها موفقیت علمی و عملی دیگر در سطح کشور و حتی پیروزی مقاومت حزبالله لبنان در برابر رژیم تا دندان مسلح صهیونیستی، همه بیانگر کارآمدی مدیریت جهادی در عرصههای سنگین و پیچیده است.بهزعم کارشناسان، مدیریت جهادی غیر از آن مدیریت علمی نیست که براساس فرمولها و قوانین مطرح در دانش مدیریت پایهریزی شده است. فرق این نوع مدیریت، که از ترکیب اضافی (جهادی یا اسلامی) برخوردار است، با مدیریت مطلق در این است که مبنای آن را نظام ارزشی اسلام میسازد.
نظام ارزشی اسلام نقش مهمی را در نظریههای علمی مدیریت و نیز در شیوههای عملی آن ایفا میکند. از این رو، در روشهای عملی مدیران مسلمان اثر میگذارد و به حرکت آنها جهت ارزشی میبخشد؛ چنانکه در اقتصاد اسلامی نیز مطلب اینگونه است. در مدیریت اسلامی و جهادی نیز نظام ارزشی اسلام مبنای قوانین علمی مدیریت قرار میگیرد، نه به جای آن.
از مؤلفههای کلیدی مدیریت جهادی، عقل و عشق است. بهعبارتی مدیریت جهادی با بهرهگیری از ابزار علم و فناوری و همجهت با ارادهی الهی و براساس نقشهی الهی، به تمشیت امور میپردازد.
اساس مدیریت در نظام جهادی بر پایه رهبری و هدایت انسانها بهسوی وظایف خودشان و بهسوی سازندگی پایهگذاری شده است. مدیران در جهاد وظیفهی هدایت، رهبری و نقش سوق دادن انگیزهها را برای کار و تلاش داشته و اهم تلاش خود را بر این گذاشتهاند که با امر رهبری و اطاعت از رهبری، در تمام صحنههای حساس انقلاب حضور به هم رسانند و بهعنوان بازوی انقلاب ایفای نقش کنند.
ویژگیهای مدیریت جهادی
برای تبیین ویژگیهای مدیریت جهادی، سعی میشود از مدل خاصی استفاده گردد. در این مدل، سه حوزهی ادراکی شناختهشده، که بهترتیب اولویت، بر یکدیگر اثر گذاشته و نهایتاً رفتار فرد را شکل میدهند، معرفی میگردد:الف) حوزهی تمایلات و گرایشها: ایمان و اعتقاد به آخرت، تقوا، عدالت، نوعدوستی، آیندهنگری، تکاملگرایی، تمایل به علم و پژوهش، اعتقاد به مشارکت، اعتقاد به ولایت فقیه، گرایش به نظم و قانون و...
ب) حوزهی افکار و ذهنیات: هوش بالا، جامعنگری و نگرش سیستمی، وجود نظام فکری، ژرفنگری و عمیقبینی امور، عرضهی افکار، همفکری و مشورت و...
ج) حوزهی رفتار و عینیات: تواضع و فروتنی متعادل، اعتمادبهنفس، سرعت عمل، عیبپوشی، پایبندی به ضوابط به جای روابط، عمل به وعدههای خود، سعهی صدر، نظم در کارها، خلاقیت و ابتکار، ارتباط ساده و صریح، خوشرویی، وقار و متانت، پیشگامی در خودشناسی، توان ادارهی امور سازمانی.
این نهاد به لحاظ معیارهای علمی مدیریت و نیز ویژگیهای دینی و ارزشی ممتاز، از تواناییهای خاصی برخوردار است که عبارتاند از:
1. تصمیمگیری مشارکتی
2. سبک خاص رهبری هدایتی و تفویضی
3. انعطافپذیری سازمانی
4. برخورداری از نیروی انسانی متعهد، متخصص و باانگیزه
5. فضای باز سازمانی برای ابراز نظرات و دیدگاهها
در بررسی ویژگیهای منحصربهفرد مدیریت جهادی، که نقطهی اصلی تمایز این سبک و فرهنگ با نمونهی غیراسلامی آن است، میتوان با مد نظر قرار دادن شعارهای پیشکسوتان این عرصه در نهاد مقدس جهاد سازندگی، ویژگیهای ذیل را نیز بهعنوان مبنای فعالیت در نظر گرفت:
- ارائه خدمات بیمنت و عاشقانه.
- بهرهگیری حداکثری از امکانات موجود تحت اختیار در جهت انجام مأموریتهای محوله بدون گله و شکایت
-گسستن قیدوبندهای اداری و تشریفات مربوط به نظام اداری.
- بیتوجهی به زمان در انجام مأموریتهای محوله (کار شبانهروزی).
- انجام امور بهعنوان تکلیف و تلقی کار بهعنوان عبادت.
- تصمیمسازی و تصمیمگیری با رویکرد «همه با هم»
- جهاد مظهر تفکر «کار نشد ندارد»
- در قاموس جهاد مشکلات و تنگناها جایگاهی ندارد.
پی نوشت:
-مدیریت جهادی؛ مدیریتی برخاسته از فرهنگ جهادی، دکتر ساسان زارع ، سایت برهان